โตเกียว - ศูนย์อาเซียน - ญี่ปุ่น (ASEAN-Japan Center - AJC) ได้แถลงผลการศึกษาเกี่ยวกับเครือข่ายมูลค่าทั่วโลก (Global Value Chains - GVC) ในอาเซียน (www.asean.or.jp/en/centrewide_en/) การศึกษานี้ให้การวิเคราะห์เชิงลึกเกี่ยวกับ GVC ในอาเซียนและให้คำแนะนำที่เป็นประโยชน์สำหรับผู้กำหนดนโยบายของรัฐบาลอาเซียนในการเพิ่มผลประโยชน์และลดความเสี่ยงที่เกี่ยวข้องกับ GVC อย่างยั่งยืนมากขึ้น
ภาพที่ 1. มูลค่าเพิ่มในการส่งออกที่สร้างขึ้นในประเทศคิดเป็นส่วนแบ่งของ GDP 2556 (กราฟฟิก: Business Wire)
การศึกษาซึ่งมีชื่อว่า “เครือข่ายมูลค่าทั่วโลก ในอาเซียน: มุมมองของภูมิภาค” เป็นหนึ่งในเอกสาร 16 ชุดที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับ GVC ในอาเซียน AJC ได้ออกบทความเกี่ยวกับประเทศฟิลิปปินส์ในเดือนกรกฎาคมปี 2017 และอีก 14 ฉบับจะผลิตในภายหลัง (เชิงอรรถ 1) เอกสารเหล่านี้ใช้ข้อมูลเกี่ยวกับการค้าขายมูลค่าเพิ่มซึ่ง AJC ได้จัดทำร่วมกับ Eora (เชิงอรรถ 2) และการประชุมสหประชาชาติว่าด้วยการค้าและการพัฒนา
ข้อค้นพบที่สำคัญได้แก่:
GVC ในอาเซียนสามารถพัฒนาเศรษฐกิจของภูมิภาคได้อย่างมาก มูลค่าเพิ่มในการส่งออกของอาเซียนที่สร้างขึ้นในประเทศ (domestic value added - DVA) เป็นสัดส่วนของ GDP ของอาเซียนในปี 2013 เกือบร้อยละ 35 (รูปที่ 1) DVA เป็นส่วนหนึ่งของการส่งออกที่ก่อให้เกิด GDP ของตัวเอง
การมีส่วนร่วมใน GVC ของอาเซียนมีสัดส่วนที่ใหญ่เป็นอันดับสองของโลกรองจากสหภาพยุโรป การส่งออกมูลค่าเพิ่มจากอาเซียนมีมูลค่า 1,418 พันล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ในปี 2013 ร้อยละ 38 หรือ 532 พันล้านดอลลาร์เกิดจากการนำเข้าจากต่างประเทศ ที่เหลือร้อยละ 62 หรือ 886 พันล้านดอลลาร์เกิดจากมูลค่าที่สร้างขึ้นภายในประเทศ (รูปที่ 2) มูลค่าของการนำเข้าที่แต่ละประเทศใช้ในการเพิ่มมูลค่าส่งออกของประเทศตนเองเรียกว่า Foreign Value Added (FVA) ซึ่งเป็นส่วนต้นทางของห่วงโซ่มูลค่า ในบรรดาปัจจัยการผลิตจากต่างประเทศที่ใช้ในการส่งออกของอาเซียนประเทศต้นทางที่สำคัญที่สุดจนถึงต้นปี 2000 คือประเทศญี่ปุ่น ตามด้วยสหรัฐอเมริกา (รูปที่ 3) อย่างไรก็ตามทั้งสองประเทศมีบทบาทที่ลดลงในการส่งออกสินค้าอาเซียนตั้งแต่กลางทศวรรษที่ 2000 เป็นต้นมา ในทางกลับกันปัจจัยการผลิตที่จีนมีต่ออาเซียนได้เพิ่มขึ้น
การส่งออกจากอาเซียนสามารถใช้เป็นผลิตภัณฑ์ขั้นกลางในการส่งออกของประเทศอื่น ๆ ส่วนปลายทางของห่วงโซ่มูลค่านี้เป็นตัวบ่งชี้ที่สำคัญของ GVC การผสมผสานส่วนต้นทางและปลายทางเข้าด้วยกันที่เรียกว่ามูลค่าเพิ่มในประเทศที่รวมเข้ากับการส่งออกของประเทศอื่น ๆ (domestic value added integrated into other countries' exports - DVX) ระบุถึงการมีส่วนร่วมใน GVC ทั้งหมด ระดับการมีส่วนร่วมนี้อยู่ที่ 65% ซึ่งเป็นกลุ่มที่ใหญ่เป็นอันดับสองในกลุ่มภูมิภาคในโลก (รูปที่ 4) สองในสามของการส่งออกของอาเซียนมีส่วนเกี่ยวข้องกับ GVC
การมีส่วนร่วมใน GVCs นั้นมีค่าใช้จ่าย บทบาทที่ GVC มีต่อการพัฒนาที่ยั่งยืนอาจมีข้อจำกัดหากสัดส่วนที่ GVC มีต่อ GDP น้อยเพราะสัดส่วน FVA ที่สูงและหากประเทศเหล่านี้ยังผูกติดกับกิจกรรมที่มีมูลค่าเพิ่มต่ำ
AJC เสนอกรอบนโยบายที่จำเป็นสำหรับ GVC ในอาเซียน: การเข้าถึง GVC, ผลประโยชน์จากการมีส่วนร่วมของ GVC, และการตระหนักถึงโอกาสในการอัพเกรด GVC โครงร่างทั่วไปประกอบด้วยองค์ประกอบต่อไปนี้:
- การเพิ่ม GVC เข้าไปในกลยุทธ์การพัฒนาโดยรวมและนโยบายการพัฒนาอุตสาหกรรม
- การช่วยให้ GVC รักษาสภาพแวดล้อมทางการค้าและการลงทุนที่เอื้ออำนวยและการวางโครงสร้างพื้นฐานไว้ล่วงหน้า
- การสร้างศักยภาพการผลิตในบริษัทท้องถิ่น
- การลดความเสี่ยงที่เกี่ยวข้องกับการมีส่วนร่วมของ GVC ซึ่งต้องใช้นโยบายด้านสิ่งแวดล้อม สังคม และการกำกับดูแลที่ดี และ
- การปรับนโยบายการค้าและการลงทุน ซึ่งหมายถึงการระบุความร่วมมือระหว่างสองประเด็นนโยบายและในสถาบันที่เกี่ยวข้อง
เชิงอรรถ 1: การศึกษานี้เกิดจากการวิจัยช่วงแรกเป็นระยะเวลาหลายปีโดยการผลิตและการอัปเดตข้อมูลห่วงโซ่คุณค่าสำหรับแต่ละประเทศของอาเซียนทำให้เกิดเอกสารการวิเคราะห์ตามผลของข้อมูลเหล่านี้ โครงการหลายปีนี้จะมีการจัดทำรายงานด้านเทคนิค 16 ฉบับตามหลักฐานและรายงานเชิงนโยบายซึ่งประกอบไปด้วย รายงานทั่วไปเกี่ยวกับอาเซียน (รายงานฉบับที่ 1) รายงานเกี่ยวกับประเทศสมาชิกอาเซียน 10 ประเทศ (รายงานฉบับที่ 2-11) และ 5 อุตสาหกรรม (เอกสาร 12-16) ได้แก่ อุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์ ยานยนต์ สิ่งทอและเสื้อผ้าธุรกิจ การเกษตร และการท่องเที่ยว
เชิงอรรถ 2: Eora หรือโครงการ Eora มีพื้นฐานอยู่ที่มหาวิทยาลัยซิดนีย์และประกอบด้วยทีมนักวิจัยนานาชาติที่พัฒนา "ฐานข้อมูลการป้อนและรับข้อมูลจากหลายภูมิภาค" (multi-region input-output database - www.worldmrio.com) ฐานข้อมูลนี้เป็นพื้นฐานสำหรับการประเมินมูลค่าการค้ามูลค่าเพิ่มและถูกใช้ในโครงการ AJC เกี่ยวกับ GVCs
เกี่ยวกับศูนย์อาเซียน - ญี่ปุ่น (AJC)
ศูนย์อาเซียน - ญี่ปุ่น (AJC) เป็นองค์กรระหว่างรัฐบาลที่จัดตั้งขึ้นโดยประเทศสมาชิกอาเซียนและประเทศญี่ปุ่นในปี 1981 AJC ได้ส่งเสริมการส่งออกจากอาเซียนไปสู่ญี่ปุ่นพร้อมกับการช่วยฟื้นฟูการลงทุน การท่องเที่ยว และการแลกเปลี่ยนระหว่างประชาชนอาเซียนกับประเทศญี่ปุ่น
URL: http://www.asean.or.jp/en/
